1.0 Pendahuluan
Persekitaran fizikal
bilik darjah adalah penting bagi pembelajaran kerana ia boleh menggalakkan atau
menghalang pembelajaran. Persekitaran bilik darjah yang teratur merupakan
sebahagian daripada pengajaran yang berkesan.
Menurut Marland (1975),
suasana fizikal bilik darjah mungkin merupakan ‘kawan’ atau ‘musuh’ dalam
pengajaran. Ruang bilik darjah perlu diurus bersesuaian dengan aktiviti
pengajaran. Tempat duduk perlu disusun,papan kenyataan dihias dan karel
pembelajaran dan rak-rak buku perlu dipasang. Di samping itu, pengurusan bilik
darjah juga termasuk menunjukkan sikap positif terhadap sekolah dan
pembelajaran secara umum. Seorang guru haruslah sentiasa menunjukkan contoh
yang baik kepada anak murid mereka.
Bagi memainkan
peranan sebagai pengurus yang berkesan, kita perlulah memahami kesukaran
situasi bilik darjah dan mengenali faktor-faktor yang boleh membantu untuk
menghasilkan suasana pembelajaran yang sihat.
1.1 Konsep Persekitaran Bilik Darjah Yang
Kondusif
Persekitaran pembelajaran
yang kondusif ialah tempat murid dapat melibatkan diri, mengambil bahagian dan
menumpukan perhatian dalam pembelajaran. Persekitaran ini mempunyai keupayaan
untuk merangsang minat dan semangat murid untuk terus belajar. Iklim yang dapat
memotivasikan murid merujuk kepada suasana atau budaya yang dapat mewujudkan
motif dalam diri murid untuk bertindak ke arah mencapai matlamat pembelajaran. Seorang
guru perlu membina keadaan bilik darjah yang kondusif serta berkesan dalam
menghadapi tingkah laku. Hal ini melibatkan pendekatan pengajaran, corak
komunikasi, kemahiran guru dalam mengurus, cara seseorang guru mengawal murid
dan aktiviti-aktiviti dalam bilik darjah serta personaliti guru itu sendiri.
Dalam persekitaran ini, murid menyedari kelebihan sikap berdikari mempunyai perasaan bertanggungjawab dan
kesepunyaan terhadap pembelajarannya.
1.1.1
Persekitaran Fizikal
Suasana fizikal bilik darjah
adalah penting bagi pembelajaran kerana suasana bilik darjah yang teratur
merupakan sebahagian daripada pengajaran yang berkesan. Menurut Marland (1975), suasana fizikal bilik
darjah mungkin merupakan ‘kawan’ atau ‘musuh’ dalam pengajaran. Persekitaran
yang selesa, kemas dan ceria mampu menyeronokkan pengalaman pembelajaran
murid. Persekitaran fizikal di dalam
bilik darjah merangkumi aspek-aspek seperti susunan dan reka bentuk fizikal di
dalam bilik darjah, sumber bahan pembelajaran, ruang atau sudut pembelajaran,
ruang pada dinding, pengcahayaan, pengudaraan dan perabot serta kebersihan. Di
samping itu, pengurusan bilik darjah juga termasuk menunjukkan sikap positif
terhadap sekolah dan pembelajaran secara umum.
1.1.2
Persekitan
psikososial
Psikososial merujuk kepada
hubungan antara keperluan emosi individu dengan persekitaran sosialnya.
Persekitaran psikososial yang sihat di dalam bilik darjah mempunyai ciri-ciri
seperti suasana selesa dan mesra, bebas daripada ancaman dan bahaya fizikal,
suasana yang merangsang pembelajaran, menggalakkan pembelajaran koperatif dan
memberi peluang yang sama untuk semua murid. Faktor yang memberi kesan kepada
persekitaran psikososial yang sihat ialah pendekatan pengajaran, gaya
kepimpinan guru, bentuk komunikasi dan corak interaksi yang guru wujudkan di
dalam bilik darjah. Jika persekitaran
psikososial ini tidak dititikberatkan oleh guru, masalah disiplin akan berlaku
dalam kalangan murid. Oleh itu, bagi
menguruskan keperluan psikososial setiap murid, guru perlulah menjadi seorang
guru yang asertif. Mengikut Model Disiplin Asertif Canter, pendekatan yang
terbaik untuk menguruskan bilik darjah adalah dengan menggunakan pendekatan
asertif. Guru asertif mempunyai matlamat yang jelas dengan pengurusan, yakin
dan tegas dalam menetapkan peraturan dan pada masa yang sama akan bersikap adil
kepada semua murid. Jika seorang guru ini konsisten bersikap asertif ini dapat
membantu membina persekitaran yang tenang dan menyokong perkembangan
pembelajaran dan psikososial murid.
1.1.3
Peraturan dan rutin bilik darjah
Pada umumnya, murid sekolah
rendah mula berdikari namun mereka masih memerlukan pemantauan. Pada peringkat
ini, mereka suka diberi perhatian dan menunjukkan respon yang positif apabila
diberi insentif atau hadiah. Menurut Erik Erison, kanak-kanak pada peringkat
ini mula mendapat pengalaman baharu dan berfokus kepada pembelajaran
pengetahuan dan kemahiran baharu. Namun, murid pada peringkat ini memerlukan
struktur dan prosedur-prosedur kerja yang jelas agar mereka boleh berfungsi
dengan baik di dalam bilik darjah. Oleh itu, guru perlulah membina peraturan
dan prosedur untuk mentadbir aktiviti dalam bilik darjah. Peraturan merupakan
pernyataan yang menentukan perkara-perkara yang boleh dan tidak boleh dilakukan
oleh murid. Contoh peraturan yang biasa ditemui ialah setiap murid perlulah
mempunyai rasa hormat, mesra dan bersifat membantu rakan-rakan mereka, murid
perlu menyiapkan tugasan mereka dan murid perlu mengangkat tangan mereka jika
mahu menjawab sebarang pertanyaan. Mengikut
Model Pengurusan Kounin, asas kepada keberkesanan pengurusan disiplin bilik
darjah bergantung kepada pengawasan dan penyeliaan yang teliti guru terhadap
bilik darjah. Faktor utama dalam menguruskan tingkah laku di dalam bilim darjah
menurut Kounin adalah berkaitan dengan kebolehan guru untuk mengawasi semua
perkara yang berlaku di dalam bilik darjah. Contohnya, dalam gerak kerja
kumpulan, seorang guru berjaya mengawasi dan berinteraksi dengan semua kumpulan
kecil walaupun pada ketika itu dia sedang mengajar kumpulan yang tertentu. Dengan
kepekaan ini, seorang guru berupaya menjangka masalah yang akan timbul dan
selalunya dapat menghalang masalah daripada menjadi semakin serius.
Selain itu, guru juga akan
membentuk rutin di dalam bilik darjah untuk aktiviti-aktiviti yang
dilaksanakan. Rutin ialah prosedur atau langkah-langkah yang mesti diikuti oleh
murid dalam aktiviti spesifik mereka. Rutin bertujuan melicinkan proses
pengajaran dan pembelajaran. Contoh amalan rutin ialah guru mengambil kehadiran
setiap hari, cara mengedar dan menyimpan bahan pengajaran, membentuk kumpulan
dalam kelas, menghantar buku latihan atau kerja rumah dan lain-lain. Setiap
rutin yang dibentuk hendaklah sentiasa dipantau dan diberi peneguhan sehingga
prosedur-prosedur ini menjadi satu budaya dalam kalangan murid dan seterusnya
menjadi suatu budaya di sekolah tersebut. Untuk mendapatkan hasil yang efektif
lagi, guru bolehlah mengaplikasikan Model Akibat Logikal Dreikurs di mana
menekankan kepentingan guru memberikan kepercayaan dan tanggungjawab kepada
murid-murid untuk bersama-sama menjaga disiplin di dalam bilik darjah.
2.0 Cadangan Membina Persekitaran Bilik
Darjah yang Kondusif
Sepanjang menjalani latihan Pengalaman
Berasakan Sekolah III, saya telah bercadang untuk merancang kelas Tahun 1
Saidina Umar dalam membantu guru kelas tersebut iaitu Puan Rahila Bt Sahar
untuk mewujudkan persekitaran bilik darjah yang kondusif. Sebelum merancang,
saya terlebih dahulu mengenalpasti kedudukan pintu dan tingkap. Hal ini
demikian kerana kedua-dua aspek ini adalah sumber cahaya dan udara, jadi ini
dapat membantu saya untuk merancang susun atur bilik darjah. Dalam pelan bilik
darjah yang saya bina, terdapat beberapa elemen yang boleh membawa kepada
persekitaran bilik darjah yang kondusif.
|
Papan hijau
|
|
Info LINUS
|
|
Carta organisasi
|
|
Teratak LINUS
|
|
Rak fail
|
|
Papan kenyataan
|
|
Papan kenyataan
|
|
Meja guru |
|
Sudut multimedia
|
|
Sudut pembelajarran
|
|
Rak buku
|
|
tingkap
|
|
tingkap
|
|
tingkap
|
|
pintu
|
|
tingkap
|
|
pintu
|
|
tingkap
|
2.2
Perancangan Persekitan Fizikal
2.2.1
Meja
guru
Meja
guru diletakkan di belakang kelas dan berada di tengah. Kedudukan seperti ini
adalah amat sesuai sekali diaplikasikan terutama pada murid Tahun Satu. meja
guru juga hendaklah menghadap meja murid bagi membantu berlakunya kontek visual
antara murid dan guru sepanjang proses pengajaran dan pembelajaran. Kedudukan
meja guru di belakang ini juga tidak
menghalang penglihatan murid pada papan putih semasa dalam proses pengajaran
dan pembelajaran. Kedudukan ini juga dapat memaksimumkan pemantauan guru terhadap
setiap murid dari setiap sudut. Apabila murid mengetahui setiap gerak gerinya
diperhatikan, mereka akan dapat membuat kerja berkumpulan atau individu dengan
sebaiknya. Dengan itu, kedudukan ini dapat mencapai keselesaan guru dan dapat
merangsang semangat untuk guru mengajar dalam emosi yang positif.
2.2.2 Kerusi
dan meja murid
Perkara
utama yang mesti diberi perhatian pada setiap kerusi dan meja murid ini ialah
kuantiti kerusi dan meja adalah mencukupi dan berada dalam keadaan yang baik
dan selamat. Untuk tujuan keselasaan, saiz kerusi dan meja harulah sesuai
dengan peringkat tahap umur murid. Bagi susunan pula, meja murid disusun secara
berkelompok di mana meja disusun secara berempat. Susunan ini memudahkan
pengajaran berpusatkan murid. Selain itu, susunan ini dapat menggalakkan
interaksi antara murid semasa gerak kerja kumpulan. Pada masa yang sama, murid
juga masih boleh fokus kepada kerja sendiri. Susunan kelompok membolehkan murid
berbincang, meluahkan pendapat, saling membantu dan berkongsi bahan semasa gerak
kerja berkumpulan. Walau bagaimanapun, untuk membuat susunan secara berkelompok
ini, guru hendaklah memastikan bilangan murid tidak terlalu ramai dan keluasan
kelas hendaklah luas. Guru juga hendaklah memantau ahli kelompok supaya boleh
bekerjasama dan bukan medatangkan kesan negatif kepada kumpulan. Guru juga bolehlah menempatkan setiap murid
dalam kumpulan mengikut pencapaian mereka. Hal ini akan memudahkan guru
memberikan tugasan atau latihan selaras dengan pencapaian murid.
2.2.3 Sudut
multi-media
Selain
faktor udara, perabot dan ruang, persekitaran fizikal bilik darjah abad ke-21
memerlukan prasarana teknologi yang bersesuaian. Penggabungjalinan
elemen-elemen ini menjadikan bilik darjah sebagai tempat yang seronok untuk
proses pembelajaran. (Weinstein & Mignano, 2003). Bagi membina persekitaran
kondusif sudut multi-media juga perlu ada di dalam setiap bilik darjah. Di
sudut ini, disediakan sebuah komputer dengan jaringan internet untuk penggunaan
murid yang disambungkan ke plug elektrik yang berada di dinding bahagian
tersebut. Sudut ini diletakkan berhampiran meja guru bagi memudahkan murid
mendapat bimbingan guru semasa penggunaannya. Ini juga dapat memberi kelebihan
kepada guru untuk memantau murid-murid agar menggunakan multi-media secara
bijak dan bermanfaat. Guru juga perlu menyediakan peraturan penggunaan multi-media.
Rasionalnya adalah supaya semua murid dapat menikmati kemudahan ini di samping
pengajaran dan pembelajaran dapat berjalan lancar dan mengelakkan berlakunya
kerosakan atau kemalangan.
2.2.4 Sudut
bacaan
Di satu sudut di bahagian belakang kelas
dikhaskan sebagai sudut bacaan. Di sudut ini, dihamparkan permaidani dan
diletakkan beberapa bantal untuk keselesaan murid-murid. Ruang ini lebih
bersifat mesra kepada murid-murid dan memberi suasana seolah-olah mereka berada
dirumah. Beberapa rak yang memuatkan buku, kamus, peta, surat khabar, majalah
turut disusun di sudut ini untuk bacaan umum dan rujukan murid. Bahan-bahan
bacaan ini diperolehi daripada sumbangan murid dan guru. Oleh itu, murid-murid
akan berasa lebih bertanggungjawab untuk menjaganya kerana merasakan mereka
turut memberi sumbangan bahan bacaan. Peraturan penggunaan ruangan ini turut
dibina seperti bahan bacaan tidak boleh dikeluarkan daripada kelas, bahan
bacaan perlu disusun kembali di atas rak selepas digunakan, buku yang rosak
harus diganti dan sebagainya. Peraturan sebegini boleh mengelakkan berlakunya
kerosakan dan kehilangan bahan bacaan ini. Untuk mendapatkan hasil yang efektif
lagi, guru bolehlah mengaplikasikan Model Akibat Logikal Dreikurs di mana
menekankan kepentingan guru memberikan kepercayaan dan tanggungjawab kepada
murid-murid untuk bersama-sama menjaga disiplin di dalam bilik darjah.
2.2.5
Pencahayaan dan pengudaraan
Pencahayaan
dan pengudaraan yang cukup amatlah penting untuk keselesaan murid dan guru
semasa proses pengajaran dan pembelajaran dijalankan. Tingkap dan lampu yang
mencukupi boleh memberi pencahayaan yang mencukupi. Guru haruslah memastikan
alat elektrik ini berfungsi dan melaporkan kepada pihak bertanggungjawab jika
terdapat kerosakan. Susun atur perabot dalam
bilik darjah juga hendaklah disusun dengan baik supaya tidak menghalang tingkap
untuk mengelakkan berlakunya halangan pencahayaan dan pengudaraan. Oleh itu,
guru hendaklah sentiasa membuka pintu dan tingkap untuk pengudaraan.
2.2.6 Meja
bulat
Meja
bulat diletakkan di sudut kiri atau berdekatan dengan pintu di bahagian
belakang kelas. Ini adalah bagi membolehkan murid berehat atau berbincang
mengenai aktiviti-aktiviti atau tugasan-tugasan tertentu.
2.2.7 Tempat
simpanan bekal makanan
Selain
itu, untuk membina persekitaran yang kondusif juga, guru bolehlah menyediakan
tempat simpanan bekalan makanan. Satu peraturan mewajibkan semua murid
dikehendaki menyimpan bekal makanan masing-masing di tempat ini perlu
dilaksanakan. Hal ini kerana sekiranya terdapat murid yang membawa bekal
makanan dan diletakkan di meja murid, andainya makanan itu tertumpah, ruang
meja murid akan kotor dan mungkin juga akan mengotorkan buku-buku murid. Selain
daripada itu, bekal makanan itu juga boleh menarik perhatian murid sehingga
mengganggu tumpuanmurid semasa belajar. Dengan adanya tempat simpanan bekal
murid ini, masalah-masalah ini tidak wujud dan kelas kelihatan lebih kondusif.
2.2.8 Papan kenyataan
Pada
papan kenyataan ini hendaklah dimuatkan jadual tugasan murid, hasil kerja
murid, dan gambar aktiviti murid pada papan kenyataan untuk rujukan dan
hiburan. Dalam jadual tugasan ini, murid-murid dibahagikan mengikut turutan
hari dan tugas membersihkan kelas. Ini dapat melatih sifat bertaggungjawab dan
kelas akan kelihatan bersih sepanjang hari. Dengan menampal hasil kerja pula,
guru dapat melahirkan rasa bangga murid-murid apabila mereka melihat hasil
kerja mereka dipamerkan dan secara tidak langsung mencetuskan minat mereka
untuk belajar. Dalam hasil kerja murid pula dapat memberi input yang bermanfaat
kepada semua murid
2.2.9 Bakul
sampah
Dengan
adanya bakul sampah, kebersihan bilik darjah dapat dijaga kerana murid-murid
perlu membuang sampah ke dalam bakul sampah.
2.2.10 Peti
pertolongan cemas
Peti
pertolongan cemas ini diletakkan di hadapan kelas. Penggunaan peti pertolongan
cemas ini perlu mendapat keizinan guru. Setiap kelas perlu mempunyai peti pertolongan
cemas kerana kita tidak dapat menjangka bila berlakunya kemalangan. Dengan
adanya peti ini, rawatan kecemasan dapat diberikan dengan segera apabila
berlakunya kemalangan.
2.2.11 Jam dan Kalendar
Jam
perlu diletakkan di hadapan kelas untuk melatih murid menghargai masa. Kalendar
pula digunakan untuk rujukan tarikh. Dalam kalendar turut dicatatkan beberapa
hari dan peristiwa penting seperti Hari Kebangsaan. Ini dapat melatih murid
supaya peka dengan peristiwa-peristiwa penting sebegini.
2.2.12 Rak
guru
Rak guru
diletakkan di sebelah meja guru bagi kemudahan guru untuk menyimpan bahan bantu
mengajar, fail-fail, termasuk untuk
kegunaan murid.
RUMUSAN
Semasa menguruskan bilik darjah, guru
memainkan pelbagai peranan penting. Bilik darjah merupakan sebuah komuniti
kecil dan menjadi tempat di mana seorang guru dan sekumpulan pelajar saling
berinteraksi. Oleh itu, menjadi tanggungjawab seorang guru untuk menguruskan
bilik darjah dengan bantuan murid-murid. Dalam usaha ke arah menyediakan persekitaran
yang kondusif, guru perlulah mengambil kira ciri fizikal sesebuah bilik darjah,
faktor emosi dan sosial serta peraturan dan rutin yang dilaksanakan. Melalui
persekitaran bilik darjah yang kondusif ini, guru dapat melahirkan pelajar yang
lebih berdisiplin dan suasana harmoni dalam bilik darjah dapat
diwujudkan. Selain itu pembentukan suasana bilik darjah yang ceria dan
menyeronokkan secara tidak langsung dapat mengurangkan gejala ponteng
sekolah. Pengurusan bilik darjah yang berkesan mampu meningkatkan
kualiti pelajar yang akan dilahirkan oleh institusi pendidikan, sekaligus dapat
mengurangkan masalah sosial yang semakin menjadi-jadi sejak akhir-akhir ini.
BIBLOGRAFI/RUJUKAN
Haliza Hamzah & Joy
Nesamalar Samuel.2009. Pengurusan Bilik
Darjah Dan Tingkah Laku. Shah Alam, Selangor : Oxford Fajar.
Amir Hasan Dawi. 2006. Penteorian Sosiologi Dan Pendidikan,
Edisi Ketiga. KualaTanjung Malim: Quantum Books.
Chris Watkins. 2005.
Classrooms as Learning Communities: What’s in it for schools?.
Routledge Taylor & Francis Group.
Frazer, E. Home. 1989. Environment and The School .
London: London UniversityPress.
Pengurusan Bilik Darjah yang Cekap Mewujudkan Suasana Pembelajaran yang
Harmoni. http://pengurusanbilikdarjah.smkberangan.com/index_files/script.js (akses
25 Februari 2012)
Corak
Pengurusa Bilik Darjah yang Kondusif. http://notapismpks.blogspot.com/2011/12/pbdt-nota-topik-8-perancangan.html
Developing
Classroom Expectations http://www.projectidealonline.org/classMgt_ClassroomExpectations.php
(akses pada 13 Mac 2012)
No comments :
Post a Comment